Zanger Mark Lanegan is dood. Het zijn vijf woorden die ik eigenlijk niet kan geloven, wanneer ze de 22e dag van de 2e maand van het jaar 2022 via de sociale media langskomen. Ja, de man kampte een groot deel van zijn leven met een hardnekkige alcohol- en drugsverslaving. En ja, vanwege corona lag hij vorig jaar weken in coma en zelfs maanden in het ziekenhuis. Maar toch, ondanks al die voorkennis, wat het definitieve einde toch een verrassend bericht.
Wat doe je als je een artiest al jaren volgt en je de vraag krijgt om een in memoriam te schrijven? Dan zoek je naar zijn muziek, dan draai je stapels albums als eerbetoon. Dan denk je aan de keren dat je hem ergens tijdens een liveoptreden mocht bewonderen.

Eerst even iets meer over de enorme uitstraling die Lanegan op het podium had. Hij was een opvallende verschijning. Steevast was er erg weinig podiumlicht op hem gericht. Zijn bijnaam was niet voor niets ‘Dark Mark’. Daarbij was hij natuurlijk opvallend vanwege zijn lengte en zijn onmiskenbare roestige, rauwe baritonstem. Ook was daar de podiumpose die eigenlijk altijd hetzelfde was. De ene hand halverwege de microfoonstandaard. De andere hand op de microfoon. Bijna roerloos deed hij z’n ding. Geen praatjes, geen inhoudsloze chit-chat, geen ingestudeerde podiumact. Het waren enkel de muziek en zijn teksten die moesten spreken. Uiteindelijk volgde er hooguit een welgemeend ‘thank you’ richting de toegestroomde bezoekers.
Uit alles bleek: het ging niet om hem. Het ging enkel om de boodschappen die hij verkondigde. In 2018 zag ik hem nog op het festival Welcome To The Village in Leeuwarden. Lanegan en band gaven een sinister, rauw en indrukwekkend rockconcert waarbij de luisteraard continu uitgedaagd werd. Waarbij Lanegan en consorten niet voor de gemakkelijke weg kozen. Dat was overigens altijd zijn aanpak. Wilde je niet luisteren? Ook goed, maar dan had hij je er liever niet bij. Bleef je wel staan? Dan greep hij je bij de kladden. En kwam je nooit meer echt los van deze rasartiest.
Wat meer over zijn vele werken. Want wanneer je deze muzikale zoektocht begint, dat blijkt dat de man met het rasperige stemgeluid eigenlijk jaar na jaar volop gewijd heeft aan de muziek. Soms als frontman van een band, soms als gastmuzikant. De rol maakte hem totaal niet uit. Dus als iemand hem vroeg, dan dacht hij er kort over na of het project iets voor hem was. Uiteindelijk bleek dat hij vrij vaak ‘ja’ zei, vanwege zijn oneindige liefde voor het vak.
Tijdens die zoektocht komt ineens pas écht binnen wat deze man allemaal voor een moois gemaakt heeft. Zijn muzikale bijdrages van de afgelopen dertig à 35 jaar, zijn gigantisch. Wat te denken van de grungeband waar hij ooit zijn roem en faam mee vergaarde: de Screaming Trees. Uncle Anesthesia (1991) en Sweet Oblivion (1992) zijn van die waarbij ik nu nog precies weet waar, wanneer en met wie ik die prachtige muziek ooit ben gaan waarderen. Overigens blijkt in zijn autobiografie Sing Backwards and Weep uit 2020 dat hij zelf niet heel veel goeds over deze periode te melden had. Ja, Sweet Oblivion was nog wel aardig, maar eigenlijk stelde die band verder maar weinig voor, zo schreef hij genadeloos.
Maar er was meer, veel meer. En de eerbetoonstapel groeide. Zo was hij vaak gastzanger. Bij het geweldige album Above van de grungesupergroep Mad Season bijvoorbeeld. Of bij diverse albums van de band Queens Of The Stone Age. En later ook bij het Soulsavers-project van Rich Machin en Ian Glover.
Ook werkte hij vaak nog wat intensiever samen met andere muzikanten. Met Afghan Whigs-frontman Greg Dulli bijvoorbeeld, voor diens band The Twilight Singers. En samen maakten ze als The Gutter Twins het te gekke album Saturnalia (2008). Daarnaast vormde hij een onwaarschijnlijk muzikaal duo met de Schotse zangers Isobel Campbell (ex-Belle & Sebastian). Daar kwamen drie prachtige albums (Ballad of the Broken Seas, Sunday At Devil Dirt en Hawk) uit voort.
En dan hebben we het nog niet eens gehad over het vele solowerk. Eerst onder eigen naam en later onder de vlag van zijn Mark Lanegan Band. Uit dat dozijn albums is natuurlijk ook een volgende fikse eerbetoonstapel samen te stellen. Wat te denken van het intieme Whiskey For The Holy Ghost uit 1994. Of de rauwe bluesrock van Bubblegum uit 2004 en de lugubere gitzwarte songs op Blues Funeral uit 2012. Ook zijn laatste muzikale wapenfeit uit 2020 (Straight Songs Of Sorrow) mag niet ongenoemd blijven. Daarop prijken schitterende ‘leedliederen’ met veelal donkere teksten.
De laatste jaren woonde de Amerikaan samen met zijn vrouw Shelley Brien (die ook in zijn liveband zat) in de Ierse stad Killarney. Hun leven leek daar in een rustiger vaarwater gekomen te zijn. Aan de andere kant had Lanegan in die periode ook creatieve haast gekregen. Hij wilde muziek maken, hij wilde blijven schrijven. En toen kwam 22 februari het verdrietige nieuws dat deze 57-jarige rasartiest het leven had gelaten.
Toch heeft Mark Lanegan ons gelukkig erg veel muzikaal nalatenschap gebracht. De eerbetoonstapels met zijn (gast)bijdrages zijn hoog, veelzeggend en indrukwekkend, zo blijkt bij het schrijven van deze in memoriam. Dus ben je ooit door hem bij de kladden gegrepen? Dan zul je mede door al die fenomenale songs nooit meer écht los kunnen komen van Dark Mark en zijn onbetaalbare bromstem.
(Dennis Dekker)